ჩხოროწყუს რაიონის სოფლები და საკრებულოები

       

           

 ჩხოროწყუს დაბის საკრებულო–ადმინისტრაციულ–ტერიტორიული ერთეული ჩხოროწყუს რაიონში, ოდიშის ვაკეზე, ოჩხომურის ორივე ნაპირზე. შედის დაბა ჩხოროწყუ და სოფელი გარახა. საკრებულოს ესაზღვრება: აღმოსავლეთით–ნაკიანი, ახუთი; დასავლეთით ლეწურწუმე; ჩრდილოეთით–ჭოღა, ხაბუმე;  სამხრეთით–ქვედა ჩხოროწყუ. 1969 წელს ჩხოროწყუს სადაბო საბჭოში აღრიცხული იყო 1060 კომლი, მათგან სოფელ გარახაში – 270 კომლი. 1996 წელს კი საკრებულოში ცხოვრობდა 318 გვარის 1320 კომლი (5601 სული).

 ჩხოროწყუ – დაბა (1960 წლიდან) ოდიშის ვაკეზე, ხობისწყალ–ოჩხომურს შუა. ჩხოროწყუს რაიონისა და ჩხოროწყუს დაბის საკრებულოს ცენტრი. ზ. დ. 180 მეტრი მანძილი თბილისიდან, 333 კილომეტრი. სენაკიდან –36    კილომეტრი, ზუგდიდიდან -28 კილომეტრი. 1969 წელს დაბა ჩხოროწყუში მკვიდრობდა 1060 კომლი. 1996 წელს კი–315 გვარის 4220 სული. კომლმრავალი გვარებია: ფირცხელავა–49 კაცი. გოგუა–47 კაცი. შენგელია – 45 კაცი. ქებურია–40 კაცი. პაპავა–33 კაცი. წურწუმია–33 კაცი. კვარაცხელია – 32 კაცი. ყალიჩავა – 31 კაცი. თოდუა–28 კაცი, არახამია–26 კაცი, ალანია–25 კაცი, ვეკუა–24 კაცი, ნაჭყებია–24 კაცი, გაბისონია –23 კაცი, პერტაია–20 კაცი და სხვა. (ცნობას ხელს აწერენ: გამგეობის თავმჯდომარე ე. მალანია და შემსრულებელი გ. ცირამუა).

ოდიშ–ლეჩხუმის დავით დადიანისეული დაყოფით, ჯვარის მაზრაში დასახლებული სოფელი ნაჯახოუ, როგორც ჩანს, მოიცავდა დღევანდელი დ. ჩხოროწყუს ტერიტორიასაც (სრულად ან ნაწილობრივ). ნაჯახოუ, ნაჯაგოუს დამახინჯებული ფორმაა. საქართველოს სსრ პირველი ადმინისტრაციულ–ტერიტორიული დაყოფა (ტფ., 1930) ჩხოროწყუს სასოფლო თემში ასახელებს სოფელ ჩხოროწყუ–ნაჯაგოუს. როგორც ჩანს სწორედ ესაა ამჟამინდელი დაბა ჩხოროწყუ.

რიცხვი 9 ქართულში გამოხატავს სიმრავლეს, სიშორეს, მიუწვდომლობას. ჩვენს წინაპრეპს ,,ცხრა რაღაც საიდუმლო ძალის მქონე ბედნიერ რიცხვად მიაჩნდათ“ საქართველოში ჰიდროგრაფიულ ობიექტებს ეწოდებათ: ჩხოროწყუ, ცხრაწყარო, ცხროჭა, ცხრანაკადა, ცხრაპირა, ჩხოროღალ, ჩხორთოლი და სხვა. ყველა შემთხვევაში რიცხვი 9 გამოხატავს წყლის სიუხვეს, წყაროთა სიმრავლეს. მაშასადამე, ჩხოროწყუ მრავალწყაროიანი ადგილია.

ჩხოროწყუ ნიშნავს ცხრაწყაოს და აქ „თითქოს ყველაფერი ნათელია და ნათელი იყო კარგა ხნის წინათაც. ამიტომ გასაკვირია, რომ ჩხოროწყუს ეტიმოლოგიამ ამ რაიონის გაზეთის ფურცლებზე ცხარე კამათი გამოიწვია.

ინფორმატორთა განმარტებით, „ჩხოროწყუ დაურქმევია დუტუ პატონსქუას იმის გამო, რომ საროდონაიოში პატარა ფერდობიდან ცხრა ადგილას გამოდიოდა წყარო“. გავრცელებული მოსაზრებით, ჩხოროწყუ ადგილგადანაცვლებული სახელია. ამასთან დაკავშირებით საინტერესო ინფორმაციას გვაწვდის მ. კვირტაია: ოიკონიმი ჩხოროწყუ ჩნდება მას შემდეგ, რაც ნაჯაგუას ხევისთავთა უფროსმა ილიკო დადიანმა დაუკავშირა რკინიგზის ბაქან ახალსენაკს. მაგრამ იმ პერიოდში ჩხოროწყუ ერქვა ამჟამინდელ სოფელ ქვედა ჩხოროწყუს. XIX საუკუნის მეორე გარახის მცხოვრებთა ნაწილი გადმოსახლდა სულერში, სადაც აშენდა ეკლესია და ყოველწლიურად იმართებოდა “იამურკობა“, 1859–1860  წლების აღწერის ნუსხებში დასახლებულია სოფელი სულერი , მაგრამ ხაბუმე და ჩხოროწყუ არ ჩანს. სწორედ ამ სულერში წარმოქმნილ დასახლებას ეწოდა ჩხოროყუ და იგი ნაჯაგუს ხევის შემადგენლობაში შევიდა. ბენიბრივია, რომ ამის შემდეგ ეწოდა თავდაპირველ ჩხოროწყუს ქვედა ჩხოროწყუ.

ჩხოროწყუს რაიონულ გაზეთ „ნაპერწკალში“ გამოქვეყნებულ წერილში კი (1973 წ.) მასწავლებელი გ. შენგელია გამოთქვამდა მოსაზრებას, რომ ჩხოროწყუ „ცხრა ჭა“ ერქვა ტეხურის მარცხენა შენაკადს და სწორედ ეს სახელი იქნა გადმოტანილი ხობისწყლისპირა დასახლებისათვის.

ხალხური ეტიმოლოგია: დადიანის მოურავს, როცა სულერის გავლით ახალსენაკისაკენ გზა გაუყვანიათ, უხუმრია, სულერი ჩხოროტკუ „ცხრამტკაველი“ ყოფილაო (გულისხმობდა, რომ აქ ხობისწყალსა და ოჩხომურს შუა მხოლოდ 0,5 კილომეტრი მანძილია). ამიტომაც დარქმევია ადგილს ჩხოროტკუ, რაც შემდეგ ჩხოროწყუდ ქცეულა.

გარახა–სოფელი ჩხოროწყუს დაბის საკრებულოში, მდინარე ოჩხომურის მარცხენა მხარეს სოფელ ნაკიანამდე, ზ.დ. 200 მ. ჩხოროწყუდან 2 კმ. შემორცენილია გვიანდელი შუა საუკუნეების 2 ციხესიმაგრე, რომლებიც აგებული უნდა იყოს XVI საუკუნის დამდეგს. სოფლის მიდამოებშია გარახის მღვიმე. ესაზღვრება: სამხრეთით – ახუთი, ჩრდილოეთით–ხაბუმე. სოფელი იყოფა ორ დიდ ნაწილად:ქვედა გარახა//თუდოლენი გარახა და ზედა გარახა//ჟიმოლენი გარახა. გარახა შედიოდა შელიების სამფლობელოში. ეს სოფელი რომ დიდი და დაწინაურებული იყო, ამას ისიც ადასტურებს, რომ აქ საეკლესიო და სამრევლო სკოლა ჯერ კიდევ 1877 წელს გაუხსნიათ.

გარახის ეტიმოლოგია ჯერჯერობით არაა დადგენიი. მ. კვირტიაიას მოსაზრეით, გარახა <– გარამი ხა, რაც თითქოს ნიშნავს ქვიან ფლატეს. მართალია,მეგრულში ორივე ეს სიტყვა გვაქვს:გარამი “კარსტული ჭა, უფსკრული“, ხა “ფხა, გველის ძვალი, თევზის ქერცლი“. მაგრამ გარამი ხა –> გარახა არ ჩანს დამაჯერებელი. არსებობს ხალხური ეტიმოლოგიაც: მოურავს გადასახადი ვერ

რაიონის საკრებულოები და სოფლები	მუდმივი მოსახლეობა
	სულ                      კაცი              ქალი
ახუთის თემის საკრებულო ახუთი მონგირი	2155	1085	1070
	1196	616	580
	959	469	490
ზუმის სოფლის საკრებულო ზუმი	1548	747	801
	1548	747	801
თაიის სოფლის საკრებულო თაია	737	368	369
	737	368	369
კირცხის თემის საკრებულო კირცხი სარაქონი	2233	1046	1187
	1444	685	759
	789	361	428
ლესიჭინის თემის საკრებულო ლესიჭინე მეორე ლესიჭინე	4074	1955	2119
	3116	1484	1632
	514	256	258
ოჩხომური	444	215	229
ლეწურწუმეს თემის საკრებულო ლეწურწუმე ნაგვაზუ ჯუმითი	1495	715	780
	736	355	381
	248	121	127
	511	239	272
მუხურის თემის საკრებულო მუხური ლეგახარე ქოყო	2910	1422	1488
	1538	760	778
	926	447	479
	446	215	231
ნაკიანის თემის საკრებულო ნაკიანი ლეახალე ლექარჩე	465	237	228
	179	90	89
	132	70	62
	154	77	77
ნაფიჩხოვოს თემის საკრებულო ნაფიჩხოვო ლედარსალე ხანწკი	2062	1007	1005
	759	380	379
	768	359	409
	535	268	267
ქვედა ჩხოროწყუს თემის  საკრებულო ქვედა ჩხოროწყუ ლეჯიქე
	1896	948	948
	1191	594	597
	705	354	351
ჭოღის თემის საკრებულო პირველი ჭოღა ლექობალე მეორე ჭოღა	1886	909	977
	1018	487	531
	83	40	43
	585	382	403
ხაბუმის თემის საკრებულო ხაბუმე მოიდანახე ჯუმითი	3623	1721	1902
	1834	862	972
	1154	556	598
	635	303	332

გვარები

1)შენგელია–2066                                          26)გაბედავა-371

2)სიჭინავა–2036                                         27)ბერია-364

3)ჯალაღონია–1039                                   28)ქებურია-364

4)წურწუმია–1006                                      29)ფაცაცია-347

5)დარსალია–936                                       30)ქობალია-338

6)გოგუა–931                                              31)ბერულავა-326

7)თოლორდავა–907                                  32)ბებია-318

8)კვარაცხელია–770                                   33)ჩალიგავა-314

9)თოდუა–745                                           34)სორდია-307

10)ჩიქოვანი–742                                       35)მალანია-304

11)გახარია–728                                         36)მამფორია-285

12)პაპავა–727                                             37)პერტაია-284

13)საჯაია–720                                           38)ბაძაღუა-278

14)ახალაია–679                                         39)იზორია-270

15)ნაჭყებია–657                                        40)გაბელია-261

16)ხორავა–629                                          41)მორგოშია-256

17)ლემონჯავა–621                                   42)ცირდავა-253

18)ვეკუა–582                                             43)ცირამუა-251

19)ყალიჩავა–559                                       44)ესართია-245

20)გულუა–454                                          45)ჩიტაია-245

21)ქარჩავა–426                                          46)ჟვანია-242

22)კვირკველია–400                                  47)კაჭარავა-210

23)ლაგვილავა–396~                                 48)არახამია-209

24)ჯიქია–392                                            49)უბირია-206

25)ფირცხელავა–380                                 50)ქვარცხავა-197

                ამათგან საქართველოს მასშტაბით გავრცელებულია :კვარაცხელია-13618(მე-6 ადგ.),შენგელია - 12764(მე-8 ადგ.),თოდუა - 8079(24-ე ადგ.),ჯიქია-6432(44-ე ადგ.),სიჭინავა-6102(53-ე ადგ.),ნაჭყებია-5759(58-ე ადგ.),ქობალია-5209(73-ე ადგ.),ახალაია - 4452(104-ე ადგ.),ჩიქოვანი-4358(107-ე ადგ.),ჯალაღონია - 4269(112-ე ადგ.),წურწუმია -მ 4266(113-ე ადგ.),ჟვანია - 3454(168-ე ადგ.),საჯაია - 3278(183-ე ადგ.),პაპავა - 3234(188-ე ადგ.),ვეკუა  - 3158(190-ე ადგ.),გოგუა - 3141(191-ე ადგ.),ლაგვილავა - 3075(201-ე ადგ.).